Hoe werkt een volumeknop?

Iedere elektrische gitaar heeft één of meerdere volumeknoppen. Naast de regeling van hard en zacht heeft de volumeknop ook invloed op de warmte of helderheid van het geluid. Je kunt dus het geluid van je gitaar eenvoudig verbeteren door een andere volumeknop te installeren. Om dat goed te kunnen doen is het belangrijk dat je snapt hoe de volumeknop werkt.

Split shaft en solid shaft

De volumeknop van je gitaar is, net als de tone-knop, gemonteerd op de as van een potentiometer, ook wel potmeter of kortweg pot genoemd. Er zijn verschillende soorten potentiometers. Het eerste verschil zit hem in de as. Er zijn gespleten as (split shaft) en massieve as (solid shaft) potentiometers. Op een solid shaft monteer je een knop met een inbusbevestiging. Een split shaft heeft een geribbelde as waar je de knop overheen schuift.

Spanningsdeler

Een potentiometer is een variabele weerstand: de waarde kan worden gewijzigd door de as te draaien. Als zodanig werkt een potmeter als een spanningsdeler. Door de as te draaien kun je het signaal splitsen en in verschillende richtingen (aarde of output) sturen. Zoals je in de onderstaande afbeelding kunt zien heeft een potentiometer drie contactpunten (1, 2 en 3). Contactpunten 1 en 3 zijn met elkaar verbonden door middel van een weerstandsmateriaal (doorgaans cermet) met een vaste weerstand. Gebruikelijke waarden in de gitaar zijn 250 kOhm en 500 kOhm. De weerstand tussen 1 en 3 is dus altijd gelijk en tevens de maximale waarde van de weerstand. Contactpunt 2 is verbonden met een slede die langs het weerstandsmateriaal schuift wanneer de as wordt gedraaid. Zo is de weerstand tussen contactpunt 1 en 2, en 2 en 3 afhankelijk van de positie van de slede. Bevindt de slede zich helemaal aan de zijde van contactpunt 1 dan is de weerstand tussen 1 en 2 nagenoeg 0 en de weerstand tussen 2 en 3 maximaal (250 of 500 kOhm). Draai je de knop nu half open dan is de weerstand tussen 1 en 2, en 2 en 3 gelijk aan de helft van de weerstand tussen 1 en 3. Draai je de knop helemaal dicht dan is de weerstand tussen contactpunt 1 en 2 gelijk aan de weerstand tussen 1 en 3 (maximale weerstand).

Weg van de minste weerstand

Het signaal dat wordt opgewekt door het element en de snaren komt binnen op contactunt 1. Contactpunt 2 is verbonden met de output van de gitaar en contactpunt 3 is verbonden met de aarde (doorgaans de brug of klauw). Draai je de knop nu helemaal open dan stroomt het volledige signaal van 1 naar 2 en bereikt het ongehinderd de output.

Draai je de knop half dicht dan is de weerstand tussen 1 en 2 gelijk aan de weerstand tussen 2 en 3 en stroomt dus de ene helft van het signaal richting de aarde en de andere helft richting de output.

Draai je knop helemaal dicht dan is de weerstand tussen 1 en 2 gelijk aan de weerstand tussen 1 en 3 en stroomt het volledige signaal richting de aarde en bereikt dus niet de output.

Logaritmisch of lineair

Anders dan je misschien zou verwachten wordt voor de regeling van het volume doorgaans een logaritmische potentiometer gebruikt. Hiervan verandert de waarde volgens een logaritmische schaal. Dit sluit namelijk aan bij de wijze waarop het menselijk oor geluidstoename ervaart. Een logaritmische potentiometer wordt aangeduid met de letter A. Een pot met waarde A250k is dus een logaritmische pot met een maximale weerstand van 250 kOhm. Een lineaire potmeter, doorgaans gebruikt voor de regeling van de tone, wordt aangeduid met de letter B. Een pot met waarde B500K is dus een lineaire potentiometer met een maximale weerstand van 500 kOhm.

Weerstand en toon

De hoogte van de maximale weerstand heeft ook invloed op de toon. Dit heeft ermee te maken dat bij een potmeter met een lage maximale weerstand (bijvoorbeeld 250 kOhm) de hoge frequenties kunnen 'ontsnappen' richting de aarde. Daarom is het gebruikelijk bij humbuckers die van zichzelf vrij laag en warm klinken potentiometers met een hoge weerstand (500 kOhm) te gebruiken. Bij deze potmeters blijven de hoge frequenties behouden en wordt het geluid dus helderder. Het geluid van enkelspoelselementen is van zichzelf vrij schel. Daarom worden bij deze elementen potmeters met een lage weerstand (250 kOhm) gebruikt. Omdat bij deze potmeters veel hoge frequenties weglekken richting de aarde en het geluid dus warmer wordt.